پسوریازیس چیست؟

بیماری صدف یا به قول امروزی ها، پسوریازیس، بیماری ناشناخته ای نیست و قدمش از سال های دور به جسم انسان ها باز شده است. امّا شیوع بسیار زیاد و انفجاری آن، پیشکش زندگی به سبک غربی و درمان هایی به شیوه طبّ به اصطلاح مدرن است؛ شیوعی که صدالبته و به مانند بسیاری از بیماری های دیگر، گسترشی روزافزون دارد.

 

پسوريازيس از دیدگاه طب جدید

پسوریازیس يك بيماری شايع پوستی مرتبط با سيستم ايمني بدن است كه با پلاكهايی همراه با پوسته های نقره ای رنگ مشخص می شود. در این بیماری، سرعت تکثیر و رشد سلولهای پوستی به صورت نامتناسبی بالا می رود و در نتيجه، چندين لايه سلول مرده در سطح پوست تجمع پيدا می‌كنند كه همان پوسته‌های پسوريازيس را تشكيل می دهند. این بیماری اشكال گوناگون و با شدت های متفاوت دارد اما شايع‌ترين شكل آن یعنی پسوريازيس معمولی به صورت پلاكهای قرمز رنگ با پوسته‌ريزی قابل توجه، اغلب در سر، آرنج‌ها، ساعدها، زانوها و ساير نواحی تحت فشار ديده می شود. گاهی اوقات پلاك های فوق‌الذكر بخش قابل توجهی از سطح پوست را درگير می‌كنند.

 

پسوريازيس در ايران نیز جزو بيماری‌های شايع پوستی می باشد.

 

عوامل متعددی به عنوان عامل مسبّب یا مشدّد این بیماری مطرح شده است؛ از جمله:

 

وراثت؛ برخی عفونت ها ازجمله گلودردهای چرکی؛ موقعیت جغرافیایی و آب و هوا(ضایعات پسوریازیس در هوای سرد، تشدید و در هوای معتدل یا گرم و مرطوب، بهبود می یابد.)؛ استرس های روحی؛ صدمات فیزیکی؛ عوامل هورمونی و متابولیک(بلوغ و یائسگی باعث تشدید ضایعات هستند و حاملگی، باعث تخفیف آنها.)؛ برخی داروها(ترکیبات لیتیوم، داروهای بتا بلوکر- مانند پروپرانولول-، ترکیبات ید، کلروکین و … )؛ خوراکی هایی مانند قهوه؛ سن(حداکثر شیوع در 10 تا 30 سالگی) و ….

 

آیا این بیماری مسری است؟

یکی از بدترین موارد مربوط به پسوریازیس این است که دیگران گمان می کنند این بیماری مسری است و در نتیجه از بیمار دوری می کنند، درحالی که چنین نیست. این اجتناب افراد از ارتباط با بیمار بسیار ناراحت کننده است چرا که او تصور نامناسبی از خود پیدا می کند. این مساله ممکن است باعث عصبانیت، خجالت زدگی و یا ناامیدی و استرس و اضطراب در بیمار شود که این حالات، خود می توانند زمینه ساز تشدید این بیماری شوند.

 

در حال حاضر اين بيماری در طب رایج درمان قطعی ندارد و تنها با داروها و روشهای مختلف، قابل کنترل است. این درمان های تسکینی اغلب با موارد متعدّد عود بیماری همراهند.

 

كورتيكواستروئيد(کورتون)های موضعی معمولاً شايع ترين داروهایی هستند كه برای کنترل پسوريازيس استفاده می شوند. این داروها، التهاب و تحريك پذيری پوست را کاهش می دهند. خيلی از اوقات، پزشك، تركيبی از يك داروی از بين برنده لايه شاخی (كراتوليتيك) و استروئيد موضعی را برای بیمار تجويز مي‌كند.

 

نكته مهم در مصرف كورتيكواستروئيدهای موضعی آن است كه غالباً پس از مدتی، ديگر آن پاسخ مطلوب ابتدايی حاصل نمی شود، ضمن آنكه خطر نازك شدن پوست در اثر مصرف اين داروها نيز وجود دارد. همچنین با تداوم مصرف این داروها و به دلیل جذب آنها از راه پوست، ممکن است عوارض عمومی مصرف کورتون ها هم آشکار شوند؛ این امر به ویژه در مورد مصرف کورتون های قوی(مثل کلوبتازول) صادق است.

علاوه بر درمانهای موضعی، در موارد شديد پسوريازيس، داروهای متعددی وجود دارند كه به صورت تزريقی يا خوراكی برای اين بيماری به كار مي‌روند و البته همه آنها نیز عوارض خاص خودشان را دارند. سازوکار عمل این داروها عمدتا تضعیف سیستم ایمنی است تا علایم بیماری که با فعالیت بیشتر سیستم ایمنی تشدید می شوند، سرکوب گردند. گاهی نیز از طیف های خاص اشعه ماوراء بنفش برای کنترل علایم بیماری استفاده می شود که البته این روش  هم عاری از عارضه نیست.

 

 

پسوریازیس از دیدگاه طب سنتی

 

از نظر اطبای طب سنتی، پسوریازیس معنای دیگری دارد. در کتب طب سنتی علایم مشابه این بیماری تحت نام های داء الصّدف(بیماری صدف) یا قوبا شرح داده شده است. این طب – به عنوان یک طب کل نگر – از منظر اخلاطی به این بیماری می نگرد. از دیدگاه این طب، عوامل مختلفی از جمله تغذیه نادرست و روش های ناصحیح زندگی، باعث می شود که اخلاط نامناسب و مواد زاید در بدن تجمع پیدا کرده با رسوب در پوست، باعث بروز علایم این بیماری شوند. همانطور که گفته شد، پسوریازیس اشکال گوناگونی دارد و شدت آن در تمام افراد یکسان نیست. از دیدگاه طب سنتی، مقدار و کیفیت ماده تجمع پیدا کرده در بدن از لحاظ غلظت و لطافت، انواع بیماری و شدت علائم آن را تعیین می کند.

 

به نظر می رسد که پسوریازیس، عمدتا حاصل سوء مزاج سرد و خشک و غلبه سودا در پوست باشد و لذا هر چیزی که سودا را افزایش دهد؛ باعث تولید اخلاط غلیظ و رسوب آنها در پوست شود؛ کارکرد کبد را دچار اختلال کند؛ هضم غذا را مشکل کند؛ ایجاد یبوست کند و …، می تواند زمینه ساز بروز یا تشدید پسوریازیس شود و لذا در درمان، باید مدّنظر قرار گیرد.

 

طب سنّتی، برخلاف طب جدید، برای درمان این بیماری نه تنها سیستم ایمنی بدن را سرکوب نمی کند بلکه حتی به تقویت آن هم می پردازد و در واقع به یاری طبیعت می شتابد تا بدن با دفع اخلاط نامناسب بر بیماری فائق آید. طب سنتی درمان را بر پایه اصلاح مزاج و پاکسازی بدن از اخلاط نامناسب و مواد زاید بنا می نهد و در ادامه با رعایت دستورات مربوط به روش صحیح زندگی ، بیماری از بین می رود.

 

این درحالی است که داروها و روشهای درمانی طب رایج، تنها به تخفیف موقتی علایم کمک کرده؛ درمان هایی تسکینی به حساب می آیند و چون بیماری اصلی ریشه کن نمی شود، احتمال عود علایم – به دنبال قطع داروها یا حتّی به هنگام مصرف آنها- بسیار بالاست. در طب جدید معمولا رژیم غذایی خاصی برای درمان این بیماری توصیه نمی شود اما یکی از مهم ترین پایه های درمان همه بیماری ها -و از جمله پسوریازیس- در طب سنتی ، رعایت رژیم غذایی و آداب صحیح غذاخوردن است.

نکته بسیار جالب این است که در یافته های طب جدید هم می توان دلایلی برای صحّت نظر طب سنتی در مورد این بیماری یافت. مثلا دیده شده است که دیالیز به ویژه دیالیز صفاقی باعث بهبود علائم بیماری می شود و این موید نظر طب سنتی مبنی بر وجود اخلاط فاسد در خون، به عنوان دلیل اصلی بروز بیماری است.

 

درمان پسوریازیس

 

1- تدابیر تغذیه ای

 

همانگونه که ذکر شد، اولین قدم در درمان این بیماری، اصلاح رژیم غذایی است.

 

تغییر سبک زندگی به شیوه زندگی شهری و زندگی ماشینی و شرایط و مشغله های مربوط به آن، باعث شده که آداب صحیح تغذیه به تدریج از یاد برود و عادات نادرست غذایی جایگزین آن شود. به همین دلیل شیوع بیماری های صعب العلاج از جمله پسوریازیس، رو به افزایش است. از این رو اصلاح رژیم غذایی و پرهیز از مواد غذایی حاوی ترکیبات سمی و خطرناک در کمک به بهبود بیماری نقش به سزایی دارند. عدم رعایت دستورات و پرهیزات غذایی موجب می شود که اخلاط نامناسب مولد بیماری هرچه بیشتر در بدن تجمع یابند و حتی اگر بیمار، داروهای تجویز شده را درست و به موقع مصرف نماید، باز هم پاسخ درمانی قابل قبولی را نمی توان انتظار داشت؛ چرا که مواد زایدی که با کمک دارو از بدن خارج می شوند، با مصرف مواد غذایی نامناسب مجددا وارد بدن می شوند.

 

الف- رعایت آداب تغذیه صحیح

 

این کار باعث هضم مناسب غذا، کارکرد صحیح دستگاه گوارش و کبد و تولید اخلاط صالح می شود. آداب تغذیه صحیح بسیار زیادند امّا حدّاقل هایی که می توانند مورد توجّه قرار گیرند عبارتند از:

 

غذا را زیاد بجوید. قبل و بعد از غذا کمی نمک میل کنید. از نیم ساعت به غذا تا دو سه ساعت بعد از آن، مایعات و میوه نخورید. در صورت امکان، کم کم وعده ناهار را کم یا حذف کنید. فاصله بین غذا و خواب حداقل دو ساعت باشد. بسم الله اول و شکر آخر غذا را با توجه بگویید. پرخوری نکنید.

 

ب- پرهیزها

 

در مجموع به نظر می رسد که حرکت نسبی از سمت غذاهای پخته به سوی غذاهای خام یا کمتر پخته و از سوی غذاهای حیوانی به سمت غذاهای گیاهی، در درمان این بیماری نقش مهمّی داشته باشد.

بیمار دچار پسوریازیس باید از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کند:

 

– عدس، بادنجان، چای، ماست؛

– گوشت گاو و گوساله و ماهی، گوشتهای یخی و مانده، گوشتهای نمک سود شده و کنسروی، گوشت بز، گوشت شتر، مرغ و تخم مرغ ماشینی؛

– قهوه، نسکافه، کاکائو، انواع آب میوه های صنعتی و نوشابه های گازدار؛

– یخ، آبی که برای سرد کردن در آن یخ انداخته باشند؛

– غذاهای آماده و مواد غذایی کارخانه ای، انواع مواد غذایی فرآوری شده، غذاهای مانده و فریزری، انواع ساندویچ، سوسیس کالباس و همبرگر، پیتزا و انواع فست فودها و سس ها، الویه، ماکارونی، قارچ، غذاهای تند و شور،

– تنقلات مصنوعی (انواع چیپس، پفک، کیک و کلوچه، شکلات و آب نبات های مصنوعی و …)، انواع تخمه و آجیل های بوداده؛

– غذاهای چرب و سرخ کردنی ها، روغن های نباتی جامد و مایع صنعتی؛

– شیرینی های کارخانه ای و شیرینی های قنّادی.

 

شرح و توضیح برخی از این پرهیزها:

 

عدس: چنان که گذشت، در بیماری پسوریازیس، اخلاط غلیظ و مواد زاید در بدن تجمع یافته اند. عدس هم ازجمله خوراکی های است که در بدن تولید خون غلیظ سوداوی می کند.

 

بادنجان: بادنجان افزاینده خلط سوداست. در منابع طب سنتی مصرف زیاد و طولانی مدت آن را ایجاد کننده قوبا – بیماری با علایم شبیه به پسوریازیس- می دانند.

 

گوشت گاو و گوساله: گوشت گاو و گوساله طبیعت سردتری نسبت به گوشت گوسفند و بره داشته، مصرف آنها تولید خلط سودا می کند. البته ضرر مصرف گوشت گوساله، کمتر از گاو است.

گوشت ماهی: گوشت ماهی، طبیعتی سرد و مرطوب دارد. در افرادی که مزاج پایه صفرا دارند و به دلیل حرارت زیاد، دچار افزایش سودا شده اند، مصرف ماهی تازه-آن هم به صورت کباب کرده نه سرخ شده- می تواند مفید باشد. امّا کسانی که طبیعت سردی دارند باید از مصرف آن خودداری کنند. افراد سردمزاج،در صورتی که مجبور به مصرف گوشت ماهی شدند، باید در تهیه آن از ادویه گرم مثل زیره، رازیانه، زنجبیل و سبزیجاتی مثل جعفری و شوید استفاده نمایند.

البته مصرف ماهی سرخ کرده، ماهی که در تخم مرغ خوابانده شده باشد، ماهی دودی، انواع ماهی کنسرو شده، ماهی یخ زده و مانده برای همه افراد مبتلا ممنوع است.

گوشت بز: مصرف این گوشت برای کسانی که غلبه خلط سودا در بدن دارند – که بیماران دچار پسوریازیس از آن جمله اند- مناسب نیست، بخصوص اگر به همراه کشک یا ترشی ها استفاده شود. این بیماران اگر زمانی مجبور به مصرف گوشت بز شدند، باید آن را با پیاز، روغن زیتون، نخود، بادام، شلغم و هویج ایرانی بپزند و در واقع به این ترتیب از آن اسفیدباجی تهیه کرده و مصرف نمایند. البته مصرف گوشت بز در افراد گرم مزاج ضرر کمتری دارد. در صورت تمایل، بهتر است از گوشت بزغاله استفاده شود.

 

گوشت شتر: گوشت شتر، طبیعتی گرم دارد و در صورت مصرف زیاد، در بدن انسان اخلاط غلیظ و خون سوداوی تولید می نماید بنابراین مصرف آن برای بیماران دچار پسوریازیس مناسب نیست. مصرف گاهگاهی آن برای افراد سردمزاج بلامانع است.

 

مرغ های ماشینی و پرورشی: این حیوان های زبان بسته در فضای سربسته زندگی کرده؛ به علت محرومیت از نور آفتاب، کمی تحرّک، تغذیه نامناسب، استفاده از آنتی بیوتیک ها و داروهای مختلف در پرورش آنها و … ، موادی در بدنشان تجمع می یابد که با خوردن گوشت آنها حالاتی مثل افسردگی و اضطراب در افراد پدید می آید.

 

گوشت های مناسب:

 

بهترین گوشت برای مصرف این بیماران، گوشت گوسفند(به ویژه بره جوان)، پرندگان کوچک(بلدرچین، کبک و …) و گوشت مرغ محلّی(به خصوص جوجه) است.

 

گوشت گوسفند: از بین گوشت های قرمز ، بهترین گوشت برای بیماران دچار پسوریازیس گوشت گوسفند است؛ بخصوص اگر گوشت بره 6 ماهه تا یکساله باشد.

 

گوشت مرغ: مصرف گوشت مرغ محلی به خصوص گوشت جوجه مرغ برای بیماران دچار پسوریازیس مفید است. گوشت جوجه مرغ که با آب، نخود، شوید و نمک بپزند، به آسانی هضم شده و در افراد سردمزاج مناسب بوده و طبع را نیز لینت می بخشد. جوجه کباب نیز غذایی سهل الهضم بوده که غذاییت زیادی دارد و فضولات چندانی در بدن تولید نمی نماید. البته باید توجه داشت که باید برای تغذیه مرغ، از دانه استفاده شده یا در مزارع و باغ ها چریده باشد و از مرغ هایی نباشد که در لجن ها و مناطق آلوده به دنبال غذا می گردند.

 

گوشت خروس: آبگوشت خروس پیر، ملین طبع و خارج کننده سودا از بدن می باشد. از این رو تهیه و مصرف آن به این شکل به بیماران دچار پسوریازیس توصیه می شود: گوشت خروس را با آب زیاد بپزند تا خوب نرم شود . سپس کمی بسفایج داخل کرده و بجوشانند تا کمی غلیظ شده و به قوام آید و آب آن را نیم گرم مصرف کنند.

 

گوشت پرندگان دیگر: گوشت پرندگانی از قبیل بلدرچین، دراج و کبک نیز هضم خوبی داشته؛ به خصوص برای بیمارانی که معده ضعیفی دارند، مناسب است.

تنقلات مصنوعی: این نوع خوراکی ها که انواع چیپس، پفک، کیک و کلوچه، شکلات و آب نبات های مصنوعی را شامل می شوند، به دلیل داشتن مواد نگهدارنده، بیکینگ پودر، رنگ های مصنوعی، جوش شیرین و … باعث کم اشتهایی ، ناراحتی های عصبی، مشکلات پوستی، اختلال کارکرد کبد و … می شوند که همه این مسایل به دلیل تولید اخلاط نامناسب در بدن می باشد.

به خاطر وجود نیتراتها، نمک و چربی زیاد و وجود چاشنی های متعدد و ادویه جات تند، بر روی کبد و سیستم ایمنی اثر تخریبی داشته؛ مصرف آنها توصیه نمی شود.

 

شیرینی های مصنوعی و نوشابه های صنعتی نیز علاوه بر موارد فوق دارای قند مصنوعی به میزان زیاد هستند که باعث برهم زدن تعادل املاح و مواد معدنی بدن، کاهش توانایی عملکرد آنزیم ها و سرکوب سیستم ایمنی بدن می شوند.

پنیر پیتزا و پنیرهای مشابه آن که حالت کشدار پیدا می کنند، سودازا می باشند.

 

غذاهای فریز شده آرام آرام ماهیت غذایی خود را از دست داده؛ خواص آنها کمتر شده، حتی طعم آنها نیز تغییر می کند. انجماد، دشمن اصلی ویتامین ها و یاریگر مهم انواع سرطان هاست. غذاهای منجمد، سودازا بوده، برای بیماری های مختلف از جمله پسوریازیس مضرند.

ماکارونی با آرد کاملا سفید و بدون سبوس تولید می شود ولذا ارزش غذایی چندانی ندارد. به دلیل حالت خمیری ماکارونی و زیاد جویده نشدن آن، موسین و پتیالین بزاق کمتر تولید شده هضم آن دچار اختلال می شود. همچنین به دلیل فقدان فیبر، یبوست زاست. یبوست و هضم نادرست از جمله اموری هستند که باعث تولید اخلاط غلیظ و فاسد و ایجاد و تشدید بیماری های مختلف از جمله پسوریازیس می شوند.

 

ادویه اگر به میزان کم استفاده شوند، باعث ایجاد مشکل نمی شوند اما اگر به طور مرتب و زیاد استفاده شوند، می توانند باعث ایجاد ناراحتی های پوستی و التهاب کبد شوند.

 

استفاده مداوم از چاشنی های شور، مضر و سودازاست و سلامتی را به خطر می اندازد.

 

با سرخ کردن غذا دمایی بالاتر از 150درجه سانتی گراد به وجود می آید که بخش عمده ای از املاح معدنی، ویتامین ها و آنزیم های مهم و مفید غذایی را از بین می برد. غذاها در اثر سرخ کردن دیرهضم شده، سیستم گوارش بدن را مختل و آن را خسته و فرسوده می کنند و همانگونه که گفته شد، هضم نادرست غذا باعث تشدید علایم پسوریازیس می شود. مصرف زیاد روغن به خصوص انواع صنعتی آن و غذاهای بسیار چرب، با تولید اخلاط غلیط و ایجاد اختلال کارکرد جدّی در کبد، خطر ابتلا به انواع بیماری ها را افزایش می دهند.

 

یخ، آب یخ و خوراکی های تگری!: در هنگام تشنگی و به خصوص در هوای گرم ، بسیاری از افراد به نوشیدن آب یا نوشیدنی های حاوی یخ پناه می برند. نوشیدن آب یخ، تغییر ناگهانی در دمای بدن و معده ایجاد کرده؛ باعث غلیظ شدن شیره معده، از دست رفتن املاح موجود در خون و عدم تعادل سدیم و پتاسیم بدن می شود که نهایتا می تواند منجر به صدمه به سیستم عصبی، کبد و کلیه شود. طب سنتی یخ را سودازا دانسته و حتی اگر داخل آب هم ذوب شود، باعث بسیاری از بیماری های سوداوی می شود.

برای رفع تشنگی بهتر است از آبی که داخل یخچال خنک شده استفاده شود و قواعد نوشیدن آب نیز رعایت شود.

 

چای: این نوشیدنی، یکی از متهمان اصلی در ایجاد بسیاری از بیماری ها مانند زخم معده، سنگ کلیه، بیماری های پوستی، افتادگی دریچه میترال، پوکی استخوان و … است.

 

پسوریازیس٬ پسوریازیس و طب سنتی٬ درمان قطعی پسوریازیس با طب سنتی٬ عوامل ایجاد پسوریازیس٬ ممنوعیات پسوریازیس